Oprócz jednoosobowej działalności gospodarczej, polscy przedsiębiorcy mogą również prowadzić swój biznes w formie spółki. Dostępnych jest osiem rodzajów spółek, jednak na szczególną uwagę zasługuje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Jest to najczęściej wybierany rodzaj spółki przez przedsiębiorców w Polsce i może być prowadzony zarówno przez kilku jak i przez jednego wspólnika. Jednoosobowa spółka z o.o. podlega jednak szczególnym przepisom, o czym w poniższym artykule.
Czym jest jednoosobowa spółka z o.o. i jak ją założyć?
Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością należy do spółek kapitałowych i podlega pod Kodeks spółek handlowych. Od ‘standardowej’ spółki z o.o. różni się tym, że wszystkie jej udziały są w posiadaniu tylko jednego wspólnika.
Spółka z o.o. status jednoosobowej może nabyć w dwojaki sposób – pierwotnie lub wtórnie.
Pierwotnie, czyli została założona jako jednoosobowa sp. z o.o. i od początku ma jednego udziałowca lub została przekształcona w spółkę z jednoosobowej działalności gospodarczej.
Wtórnie natomiast, może powstać poprzez nabycie wszystkich udziałów spółki przez jednego udziałowca. Uzyskanie 100% udziałów może nastąpić w wyniku różnych zdarzeń, np. wykupienia udziałów pozostałych wspólników czy też przejęcie ich na skutek śmierci wspólników.
Istotną kwestię stanowi fakt, że zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, jednoosobowa spółka z o.o. nie może założyć innej jednoosobowej spółki z o.o., jednakże nic nie stoi na przeszkodzie, by spółka ta nabyła wszystkie udziały w już istniejącej jednoosobowej spółce z o.o.
Jednoosobowa spółka z o. o. a składki ZUS
Wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. według przepisów traktowany jest jako osoba prowadząca działalność pozarolniczą, w związku z czym podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowym, natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dla niego dobrowolne.
Rozpoczynając prowadzenie jednoosobowej spółki z o.o. przedsiębiorca powinien być świadomy, że od samego początku ciąży na nim obowiązek opłacania składek na ZUS. Oznacza to, że nie ma on prawa korzystać np. z ulgi na start, małego ZUS plus czy też z preferencyjnych składek ZUS.
W związku z obowiązkiem opłacania ubezpieczeń społecznych, wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. zobowiązany jest również do opłacania ubezpieczenia zdrowotnego. Wysokość ubezpieczenia zdrowotnego nie jest obliczana proporcjonalnie do dochodów spółki, tylko stanowi 9% podstawy wymiaru. Oznacza to, że składka ma charakter ryczałtowy, a podstawę wymiaru stanowi stała kwota, będąca średnim wynagrodzeniem miesięcznym w sektorze przedsiębiorstw z ostatniego kwartału poprzedniego roku. Przykładowo, dla roku 2022 miesięczna składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% x 6221,04 zł, czyli 559,89 zł.
Odpowiedzialność
Niewątpliwą zaletą jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w porównaniu do jednoosobowej działalności gospodarczej, jest fakt, że to spółka, a nie wspólnik, odpowiada za jej zobowiązania. Co za tym idzie, w przypadku konieczności uregulowania długów spółki, wspólnik ryzykuje jedynie do wysokości wkładu własnego, a nie całym swoim majątkiem.
Sprawa ma się jednak nieco inaczej, jeśli jedyny wspólnik jest również jedynym członkiem zarządu. Wtedy też może dojść do sytuacji, w której wierzyciel będzie dochodził uregulowania zobowiązań spółki właśnie od wspólnika. Wynika to z faktu, że jeśli spółka nie jest w stanie spłacić swoich długów, wtedy członkowie zarządu odpowiadają za jej zobowiązania. Sposobem na uniknięcie poniesienia odpowiedzialności przez członków zarządu jest ogłoszenie upadłości zgłoszone w odpowiednim czasie.
Nie należy jednak zapominać, że prowadzenie jednoosobowej spółki z o.o. łączy się również z dodatkowymi obciążeniami. Należą do nich:
- konieczność prowadzenia pełnej księgowości spółki,
- sporządzanie sprawozdań finansowych,
- podwójne opodatkowanie – podatek CIT odprowadzany od zysków spółki oraz PIT odprowadzany od dywidendy wypłacanej wspólnikowi.
Różnice między jednoosobową a ‘standardową’ spółką z o.o.
Pierwszą różnicę można znaleźć w sposobie zakładania spółki. Ponieważ występuje tylko jeden wspólnik zawarcie umowy spółki nie jest możliwe, w związku z tym założyciel podpisuje akt założycielski i do chwili wpisania jej do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego spółka funkcjonuje jako tzw. spółka z o.o. w organizacji. W tej formie spółka nie posiada jeszcze osobowości prawnej i jest reprezentowana przez zarząd lub powołanego pełnomocnika. Jeśli jedyny wspólnik jest również jedynym członkiem zarządu, nie ma on prawa reprezentować spółki, może jedynie złożyć wniosek o rejestrację w KRS. Prawo do reprezentowania spółki wspólnik nabywa po jej zarejestrowaniu.
Również w sytuacji, gdy jedyny wspólnik jest jedynym członkiem zarządu, wszelkie czynności prawne między nim a spółką, pod rygorem nieważności, muszą być sporządzane w formie aktu notarialnego.
Kolejną różnicę stanowi wspomniany już obowiązek opłacania składek ZUS, ze względu na traktowanie wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. jako osoby prowadzącej działalność pozarolniczą. Obowiązek ten dotyczy jedynie wspólników będących osobami fizycznymi, a nie osób prawnych czy innych jednostek organizacyjnych.
Wspólnik iluzoryczny
Choć nazwa „jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” nasuwa jednoznacznie, że wspólnik w spółce jest jeden, to w niektórych przypadkach za jednoosobową spółkę z o.o. uznawane są spółki z większą niż jeden liczbą wspólników. Dzieje się tak w przypadku, gdy jeden ze wspólników posiada znacząco więcej udziałów niż pozostali. Pozostali wspólnicy traktowani są wtedy jako tzw. wspólnicy iluzoryczni, a główny udziałowiec jako „prawie jedyny wspólnik”.
Takie określanie wspólników, mimo że nigdzie nie jest prawnie zdefiniowane, jest istotne ze względu na obowiązek podlegania jedynego (lub prawie jedynego) wspólnika pod ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Sąd Najwyższy bowiem, swoim orzecznictwem dał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych podstawę do dochodzenia należności z tytułu składek, od udziałowców większościowych spółek z o.o., którzy to, w rozumieniu ZUS-u, zapłacić je powinni, mimo że nie posiadają wszystkich udziałów spółki.
